donderdag 12 augustus 2010

Archimedes op Rijvers

Deze woning heeft in 2014 een kleine uitbreiding gekregen.





Een uitbouw die de ruimte van de keuken vergroot, voorzien van een luifel om oververhitting te vermijden. Door de open structuur blijft een maximale lichtinval behouden.








Door de kleine uitbouw is de ruimte in de keuken aanzienlijk vergroot.









Na de eerste verbouwing in 1991 werd deze woning gepubliceerd in de renovatiegids van Koramic,
hierbij de tekst:

SPIRAAL VAN ARCHIMEDES

Gebogen voorkomt bukken.
Hoe creëer je op een verdieping met een breedte van zes meter zoveel mogelijk ruimte? Een zadeldak zou de beweginsvrijheid en het aantal kubieke meter te sterk reduceren, vond architect Luc Groosman. Logicherwijze kwam hij uit bij een gebogen dak, alleen durfde hij deze oplossing niet meteen voor te stellen aan zijn opdrachtgevers. Toen hij het concept met de nodige schroom op tafel legde, had hij zijn zorgvuldig voorbereide verhandeling over de spiraal van Archimedis niet nodig om hen van zijn idee te overtuigen.

Gevraagd: creatieve verbouwing
De initiële vraag luidde: kan je dit huis uit het eerste kwart van vorige eeuw verbouwen tot een ruime gezinswoning met een sterke creatieve uitstraling? Een sappige kluif voor een architect. Van zijn voorstel hing het bovendien af of de bewoners het ex-ouderlijk huis zouden kopen en renoveren, of iets nieuws zouden bouwen. Architect Luc Groosman:" De eigenlijke woning was bouwtechnisch in vrij goede staat en kon worden behouden. de vele aanbouwsels daarentegen waren er veel slechter aan toe. De enige goede aanpak was slopen en heropbouwen."


Hier begint het verhaal van Archimedes' spiraal. De architect stelde twee nieuwe uitbouwen voor: een gebogen volume met een plat dak, en een rechthoekig volume met een... ja, met welk dak? "Ik had een gebogen dakvorm in het achterhoofd, maar ik was nog niet zo lang aan de slag als architect, en schrok er voor terug om het voor te stellen. Daarom had ik in stilte twee ideeën uitgewerkt. In mijn eerste schetsen had ik het volume een zadeldak gegeven waarvan de ene goot lager kwam dan de andere.
Die ongelijkbenige driehoek bood namelijk meer bewegingsvrijheid op de verdieping dan een gewoon zadeldak. Het echtpaar reageerde positief. Ik heb nog iets, deelde ik nerveus mee, en haalde de tekeningen met het gebogen dak tevoorschijn. Het werd ijselijk stil. Ik vreesde al dat ik mijn opdracht kwijt was, toen ze zeiden: 'Dat is het. Met deze dakvorm kunnen we nagenoeg de hele hoogte van de verdieping benutten. En zoiets geks zouden we nieuw nooit bouwen. Het wordt dus wel degelijk renoveren'. Mijn argumentatie dat ze hiermee minder bouwmaterialen nodig hadden omdat de nok niet zo hoog komt, en mijn uiteenzetting over de befaamde wiskundige spiraal van Archimedes vonden ze best boeiend, maar deden eigelijk niet meer ter zake. Achteraf is er aan die eerst schets dan ook nog amper iets gewijzigd."






Geen lawaaioverlast aub.
Nu het probleem van de bewegings- en gebruiksruimte was opgelost, rees een nieuwe vraag: met welk materiaal moest het gebogen dak worden afgewerkt? De eigenaar-bewoners wilden onder geen beding zink of koper, omdat ze vreesden voor geluidsoverlast op de slaapverdieping. Ook roofing kwam niet in aanmerking omwille van esthetische redenen. Luc Groosman: " Een alternatief had ik niet meteen in petto. Maar toen ik na de bespreking naar huis reed, passeerde ik een oud huisje met een gebogen mansardedak, bedekt met stormpannen. Voila, zei ik bij mezelf, en de bewoners bleken bereid mij te volgen. Ik heb hen eerlijk verteld dat ik nooit eerder een dergelijke dakvorm met kleidakpannen had gerealiseerd, en dat we hier en daar zouden moeten improviseren, weliswaar zonder risico's te nemen. "in overleg kozen we voor rustiekkleurige stormpannen van Koramic. Als ik het woord stormpan hoor, denk ik automatisch aan Koramic, vandaar. Belangrijk vind ik dat je bij een fabrikant kunt terugvallen op een goede dienstverlening. Zo vreesde ik bijvoorbeeld at er een knik in het dak zou zitten, maar gesprekken met de adviseur van Koramic en tekeningen op ware grootte wezen uit dat mijn vrees onterecht was."



Details zijn altijd belangrijk.
De bewoners legden de pannen zelf, ondersteund door een loodgieter. Architect Groosman: "Ik heb hun werk uiteraard grondig gecontroleerd. Zo kon ik aan den lijve ondervinden dat rondlopen op zo'n gebogen dak heel beangstigend kan zijn. Bovenaan sta je op een praktisch plat vlak, maar naarmate je dichter bij de goot komt, evolueer je naar een bijne verticale postitie;"


De plannen werden lichtjes aangepast zodat de boog bovenaan niet plat maar met een lichte helling vertrekt. Op de verdieping kwam diagonaal het schalieberd, waarop de pannenlatten werden genageld en het onderdak in harde platen werd aangebracht. Op het bovenste gedeelte werd een laag roofing gelegd. Luc Groosman: "Helemaal bovenaan, waar de helling klein was, vreesde ik dat het water bij felle wind onder de pannen richting nok zou kunnen waaien. Daarom hebben we daar roofing aangebracht, die met een opstand tegen de gevels is gebrand. Onderaan hangt deze roofing los, zodat het onderdak er netjes onder kon worden gestopt. Als er ooit water onder de bovenste pannen zou geraken, wordt het gewoon via het onderdak afgevoerd, zoals bij een traditioneel zadeldak. Aan de nok wordt de doorlopende gevelsteen beschermd tegen vochtindringing door een zinken kap en door lood op de pannen.'



De kilgoot aan de aansluiting van het neiuwe dak op dat van de bestaande woning vergde het nodige maatwerk in zink. De architect: "Bij een kilgoot moet je altijd atttent zijn, dus met zo'n gebogen vorm kijk je dubbel uit. Jammer genoeg hanteren vaklui niet altijd dezelfde omzichtigheid bij 'gewone' vormen. Compleet onterecht, want ook een dakkapel in een zadeldak met je geconcentreerd uitvoeren. Daar komt bij dat een aannemer de architect er heel snel bijhaalt bij afwijkende vormen, terwijl hij anders rustig zijn ding doet. Gevolg: volgens mij worden er bij 'gewone' constructies veel meer fouten gemaakt."



Niet verhuisd, wel een nieuw adres.
Het nieuwe volume is in wild verband gemetseld met een rode recuperatiesteen.
"Machinale gevelsteen, gecombineerd met een gebogen vorm, resulteert naar mijn persoonlijke smaak in te veel zichtbare hoeken. Deze recuperatiesteen is wat afgerond en getrommeld, en verzacht de strenge belijning."
Ook de bestaande woning werd grondig opgefrist; Een behandeling tegen opstijgend vocht en een versteviging van de bestaande roostering met zwaluwstaartprofielen en een dekvloer volstonden als constructieve ingerepen. Daarnaast werden de vloeren verwijderd, twee ruimtes samengesmolten tot één, en alle technieken vernieuwd. Omdat de bewoners tijdens de werken in hun woning bleven, was eenn strakke timing een must. In totaal namen de werken negen maanden in beslag, maar slechts gedurende een beperkt aantal weken moesten de eigenaars tijdelijk hun vlucht zoeken in een gehuurde wooncontainer.
Vandaag herbergt de vroegere woning een ruime living, is de keuken ondergebracht in het gebogen volume met het platte dak, en herbergt het volume met het gebogen dak de garage en de slaapzone. Luc Groosman: "Het grappige is dat de mensen een nieuw adres hebben zonder te verhuizen. Het perceel grenst namelijk aan twee straten. Omdat de woning midden op het terrein stond, konde we vrij kiezen welke straat we als ingang zouden gebruikten. Gezien de oriëntatie was die keuze snel gemaakt. Vroeger zat de voordeur aan het zuidwesten.We hebben van de verbouwing gebruik gemaakt om de garage en de inkom aan de noordzijde onder te brengen. De nieuwe inkom bevindt zich nu op het punt waar de twee nieuwe volumes bij elkaar komen. In de inkomhal staat nog de oude, witgeschilderde buitenmuur. Hier ervaar je de gebogen vorm ook het meest.